نشر این خبر با یاد ناشر"سرزمین جاوید" شایسته است

 ابن بابویه یکی از قدیمی‌ترین گورستان‌های تهران است که هویت شهر با آن عجین شده. شاید هنوز هم قبور اجداد برخی از تهرانی‌ها در این گورستان محل تجدید دیدار با پدربزرگ‌ها و پدربزرگ پدربزرگ‌هایمان باشد اما چندی پیش خبری مطرح شد که بنا بر آن دوباره اجرای طرح همسان‌سازی سطوح در این قبرستان از سرگرفته شده، طرحی که مستلزم نابودی بسیاری از قبور قدیمی است.
این اولین باری نیست که گورستان ابن بابویه خبرساز می‌شود. بارها و بارها اعمال سلیقه‌های غیرکارشناسی صدای کارشناسان میراث فرهنگی و علاقه‌مندان این حوزه را بلند کرد اما متاسفانه هنوز هم اینگونه‌ اقدامات دست از سر این گورستان تاریخی بر نمی‌دارد.
به نظر می‌رسد متولیان این قبرستان که پنجم دی ماه 1375 به شماره 1816 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، باید بیشتر به این مسئله فکر کنند که در این گورستان افراد مشهوری مانند «غلامرضا تختی»، «پهلوان سید حسن شجاعت» (رزاز)، «علی‌اکبر دهخدا»، «محمدعلی فروغی»، «رجبعلی خیاط» و بسیاری از چهره‌های سیاسی و مذهبی از جمله کشته‌شدگان قیام ۳۰ تیر در این گورستان به خاک سپرده شده‌ا‌ند.
در سال 1373 وزارت کشور، در دستوری که از آن به ‌عنوان حفاظت و نگهداری این گورستان یاد شد، خواستار منع دفن مردگان در این محدوده شد؛ پس از آن، طرح‌های زیادی از سوی شهرداری برای عمران این گورستان پیشنهاد شد، اما سرانجام در اجرای طرح «احداث باغ مشاهیر»، با این استدلال که اجرای این طرح نیازمند از بین بردن مقبره‌ها و هم‌سطح‌سازی زمین آرامگاه ابن بابویه‌ است، بیش از نیمی از مقبره‌های خصوصی و خانوادگی دارای قدمت که دارای معماری زیبایی با نمادی از هنر ایران بودند به‌طور کامل تخریب شدند. مقبره‌هایی که به اعتقاد کارشناسان موزه‌ای دیدنی از تاریخ معاصر ایران بود.
19 بهمن سال 1393، مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری تهران در گفت‌وگو با رسانه‌ها از بررسی دفن مردگان در قبرستان‌های متروک و همچنین متبرکه خبر داده بود.
سال 94 یک کارشناس میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران دراین‌باره گفت: هر چند بحث دفن مردگان در قبرستان‌های قدیمی را مربوط به قوانین و ضوابط و همچنین شرعیات است، اما جابه‫جایی، تخریب و نوسازی سنگ قبرهای تاریخی و قدیمی گورستان «ابن‌بابویه» را در این قبرستان غیرمجاز است.
سال 1397 اما گویا طرح همسان‌سازی سطح این قبرستان مطرح شد که شبکه‌ سمن‌های میراثی استان تهران با انتشار بیانه‌ای مخالفت خود را با این طرح مطرح کرد. در بخشی از این بیانیه آمده بود: «در ابن‌بابویه طرح توسعه‌ شبستان در حال انجام است در حالی که بنای موجود متعلق به ۱۵۰ سال پیش است و کاشی‌کاری‌های دوره‌ قاجار را می‌توان روی دیواره‌های این بنا مشاهده کرد. قرار بود شبستان این مجموعه از هر طرف به اندازه‌ بیست متر توسعه یابد و به همین منظور، تعدادی از قبور واقع در این محدوده تخریب شده و برخی سنگ‌قبرهایی که مسئولان آستان می‌گفتند در همان جاهای نخست جانمایی خواهد شد و جابه‌جا نمی‌شوند از میان رفت، به‌گونه‌ای که برخی شواهد حاکی از آن است که این سنگ قبرها در اثر برخورد با لودر شکسته و در محوطه رها شده‌اند. اما کار به همین‌جا ختم نیافت. این‌که در بخش‌هایی از گورستان چراغ‌هایی، طبعاً به سبکی قدیمی، کار گذاشته شود و خرابه‌های آن مرتب و نسبت به مکان‌شان زیباسازی شوند اصولاً باید ربطی به ویران کردن سنگ‌قبرهای تاریخیِ مجموعه داشته باشد، اما دیده می‌شود که اصراری بر هم‌سطح و یک‌سان‌سازی سنگ قبرها که خود حاویِ تاریخچه‌ای از دوره‌ای هستند، وجود دارد».
حالا مدتی است دوباره طرح پیشین در دست اجرا قرار گرفته است. هر چند سال‌ها قبل این قبرستان تاریخی طعمِ طرحِ ساماندهی را به جان خرید که نتیجه‌اش ساختِ مقبره‌ای بزرگ و بلند در عرصه‌ قبرستان و حریم برج طغرل بود.
حالا بخشِ شمالی قبرستان ابن بابویه در حال صاف شدن است، از بالا و پایین‌هایی که هر قبر را از دیگری جدا می‌کرد و سنگ قبرهای تاریخی‌اش بین علفزارهای خشک و درختان ریشه دوانده در دل تاریخِ خانوادگی هر قبر جا خوش کرده‌ بودند. تا جایی که طرح اجرایی شده می‌توان ردی از برخی سنگ قبرهای قدیمی پیدا کرد، اما نشانه‌ها از تخریب و شکستن سنگ قبرهایی خبر می‌دهند که تاریخ‌شان حتی به پهلوی ثبت شده است، این را نوشته‌های سفید رنگ روی برخی از سنگ‌های جدیدِ صاف شده در دل قبرستان می‌گوید.
حجت نظری، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر به اخبار منتشره درمورد تخریب قبرستان ابن بابویه واکنش نشان داد و گفت: متاسفانه نگاه حاکم بر این قبرستان یا کلا برخی آرامستان های واجد ارزش تاریخی به جای آنکه رویکرد فرهنگی باشد عمدتا کالبدی و خشن است.
نظری با بیان اینکه متاسفانه شاهد برخوردها و موانع سلیقه ای در این آرامستان هستیم، ادامه داد: سه سال است که درنظر داریم یادمان دکتر محمد مصدق را که در این آرامستان قرار دارد، مرمت کنیم و حتی یکی از هنرمندان کشور حاضر شد با هزینه شخصی خود این مهم را انجام دهد و با اینکه موفق شدیم مجوزهای لازم را از وزارت میراث فرهنگی اخذ کنیم، اما همچنان سازمان اوقاف مجوزی درخصوص مرمت مجسمه و یادمانی که بیش از سه دهه در این آرامستان رها شده را صادر نمی‌کند. از طرف دیگر سنگ‌های قبور مردم که بعضا بیش از صد سال قدمت دارند را تخریب می‌کند، در حالی که در سایر کشورها این مجسمه و سنگ‌های قبور را به‌عنوان نمادهای فرهنگی و میراثی حفظ می‌کنند.
وی افزود: در سایر کشورها نیز ساماندهی آرامستان‌های قدیمی انجام می شود و اما تخریبی صورت نمی‌گیرد و می‌بینیم که با دقت سنگ‌های قبور قدیمی را نگهداری کرده و اگر لازم به جابه‫جایی آنها به موزه باشد، در راستای حفظ بافت و هویت تاریخی قبرستان مذکور، سنگ‫هایی شبیه به سنگ قبل را طراحی کرده و مجددا بروی قبر می‌گذارند و سنگ‌ها را به واسطه قدمت‫شان حفاظت می‌کنند و اگر قرار باشد برنامه ساماندهی در آرامستان‌های تاریخی کشور نیز انجام شود باید از این جنس باشد نه اینکه به اسم ساماندهی و مرتب کردن، آنها را تخریب کنیم.
چند روز پیش امیرمُصیب رحیم‌زاده مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیر به تاریخچه‌ آغاز وارد شدن آسیب‌ها به این قبرستان اشاره می‌کند و می‌گوید: سال‌های ۹۰ و ۹۱ بیشترین آسیب به این مجموعه وارد شد، زمانی‌که اداره اوقاف طرحِ احداثِ شبستانی را در کنار مقبره‌ شیخ صدوق آغاز کرد و تا جایی که در توان میراث فرهنگی بود، با آن مقابله کرد، هر چند بخش‌هایی از قبرستان نیز در همان زمان در طرحِ همسان‌سازی اطراف بقعه، از بین رفتند.
او به آغاز کارِ همسطح سازی قبور توسط میراث فرهنگی در آبان ۹۷ اشاره می‌کند که اوقاف بدون هماهنگی با میراث، همسطح‫سازیِ رینگِ بقعه شیخ صدوق را انجام داد و می‌افزاید: در همان زمان در مکاتباتی با اوقاف اخطارهای اولیه را دادیم و مدیر اداره کل میراث فرهنگی تهران، در نامه‌ای با ریاست وقت اوقاف استان تهران، آن‌ها را ملزم به ارائه‌ طرح کرد تا در کمیته فنی مطرح و اعلام نظر شود.
رحیم‌زاده ادامه می‌دهد: در طرح در دست اجرای اوقاف برای ابن‌بابویه قطعا این طرح باید بازنگری شود، به نظر می‌رسد دوستان مواردی را رعایت نکرده‌اند، ما درصدد هستیم سریع‌تر نامه بزنیم تا طرح به میراث ارائه شود و درصورتی که مورد موافقت ما باشد، کار ادامه یابد. آن‌ها بدون هماهنگی نباید کاری انجام دهند، از سوی دیگر نمی‌توان از همکاری‌های آن‌ها با میراث فرهنگی نیز گذشت، بسیاری از سنگ قبرهای دارای قدمت حفظ شده‌اند، هر چند در برخی نقاط نیز سنگ‌ها دچار شکستگی و آسیب شده‌اند. قطعا برای توسعه و ادامه فعالیت نظارت بیشتر می‌شود.
حالا روز گذشته رحیم‌زاده، مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان ری، بعد از بررسی‌هایی درباره‌ فعالیت مینی لودر در قبرستان ابن‌ بابویه گفته است: بعد از بررسی‌های انجام‌ شده و تطابق تصاویر موجود از ضلع شمال غربی قبرستان ابن‌‫بابویه، به این نتیجه رسیدیم که هیچ قبری در این نقطه تخریب نشده و میراث فرهنگی فقط با ایجاد فضای سبز در این نقطه موافق است.
او با اشاره به حضور بابکت (مینی لودر) در ضلع غربی مسجد ماشاءالله در بقعه امامزاده هادی و در ضلع شمالِ غربی بقعه شیخ صدوق ادامه می‌دهد: بر اساس مستندات ارائه ‌شده، آن بخش محل دپو نخاله‌های قبرستان در طول سال گذشته بوده و اکنون آن نخاله‌ها که در یک مسیر مشخص بوده‌اند، آواربرداری شده‌اند. در دو طرف این مسیر نیز جدول بوده که نخاله‌ها ریخته شده بود، اما قبری در آن مسیر وجود ندارد که اگر حتی یک قبر بود صاحبان آن با دپو زباله در آن مسیر موافقت نمی‌کردند.
او تاکید می‌کند: بر اساس صحبت‌های انجام‌شده فعلا فعالیت متوقف شد تا جلسه‌ای مشترک با معاونت میراث فرهنگی استان تهران برای بررسی طرح اصلی بقعه شیخ صدوق و امامزاده هادی با حضور کارشناسان استان تهران و رییس اداره اوقاف و متولیان دو بقعه برگزار شود و درباره‌ کاربری آن مسیر در ضلع شمال غربی قبرستان صحبت شود، اگر به این نتیجه برسیم که در آن منطقه فقط طرح فضای سبز و پیاده‌راهی برای مسیر باشد میراث فرهنگی با طرح مخالفتی ندارد.

ابتکار

نشر این خبر با یاد ناشر"سرزمین جاوید" شایسته است